Như mọi hình thức bói toán, chiêm tinh học đưa ra các dự báo quá chung chung, nên nhiều người cho là chính xác. Năm 1992, nhà vật lý Geoffrey Dean đã đúc kết ra 10 nguyên lý và 26 kỹ thuật dự báo của các nhà chiêm tinh. Dưới đây là một số kỹ thuật thường gặp nhất. 1.Hiệu ứng Barnum, hay việc người ta rất dễ dàng tiếp nhận những thông báo mơ hồ, chung chung. Hiệu ứng này được đặt tên theo các màn xiếc của P.T. Barnum. Năm 1949, một giáo sư tâm lý đưa ra một mô tả nhân cách tổng quát đến mức mọi sinh viên đều nhận đó là của chính mình, kiểu như: “Bạn có xu hướng phê phán bản thân” hay “bạn thích một chút thay đổi”. Thông báo Barnum càng được thừa nhận khi: 1) Ngắn gọn, tổng quát, dễ được chấp nhận và được cho là chỉ đúng với bạn, 2) Là những điều dễ ưa, phù hợp với nhân cách bạn, tránh những thông báo khó chịu kiểu như: “Bạn không phải là người suy nghĩ độc lập”, 3) Đối tượng ngây thơ và dễ thay đổi. 2.Đọc nguội (cold reading),hay vai trò của ngôn ngữ cơ thể. Đầu thế kỷ 20 tại Berlin, chú ngựa Hans thông minh biết lựa theo phản ứng của người đối diện (nhướn mày, nhăn trán, hít vào hay thở nhẹ ra, vươn hay so vai…) để làm toán. Ngựa còn biết, thì tại sao thày bói lại không? Không chỉ các thày bói, mà giới đồng cốt cũng rất thạo “kỹ thuật lấy tin” này. 3.Hiệu ứng Tiến sĩ Fox, hay chúng ta bị lừa bằng khoa học và sự hài hước. Khi cảm thấy ở trong một môi trường giàu trí tuệ, và tin rằng đang được nghe một người am hiểu vấn đề nói, ta sẽ thỏa mãn mà không để ý rằng, thực ra quan điểm đó chưa hẳn đã đúng. Năm 1947, ba nhà giáo dùng một người đóng vai “tiến sĩ Fox” thuyết giảng vềLý thuyết trò chơi trong toán học, ứng dụng trong giảng dạy vật lýtrước 55 nhà tâm thần học, tâm lý học, giảng viên, quan chức trường phổ thông và nhà hoạt động xã hội. Khi điền phiếu thăm dò, 42 người cho rằng, bài giảng được tổ chức tốt, nhiều minh họa và kích thích tư duy. Hầu hết cử tọa đều muốn nghe thêm về chủ đề này. Không ai biết đó chỉ là một trò lừa gạt. 4.Hiệu ứng vầng hào quang, hay tầm quan trọng của ấn tượng ban đầu. Ta có xu hướng tin tưởng những thày bói có tính cách nồng nhiệt hơn lạnh lùng, tự chủ hơn thiếu tự chủ, áo quần tươm tất hơn ăn mặc cẩu thả, ưa nhìn hơn kém hình thức… Giới bói toán thuộc nằm lòng quy tắc này! 5.Tương quan ảo, hay tin tưởng là sẽ thấy. Đây là quy luật vàng của tâm lý học: Ta sẽ thấy cái mà ta muốn thấy. Từ vô số sự kiện đã xảy ra trong đời, ta nhất định nhặt được một sự kiện phù hợp với dự báo của ông thày bói mà ta ưa thích. 6.Tính không sai lầm, hay vì sao thày bói không thể sai. Dự báo thì đã quá chung chung nên khó có thể sai lầm. Nếu sai thì thày bói cũng có cách biện minh, đơn giản nhất là thừa nhận chưa hiểu hết thiên cơ. Ai mà không mắc sai lầm và ai có thể hiểu hết thiên cơ? 7.Hiệu ứng giả dược (placebo),hay nó sẽ tốt nếu ta nghĩ rằng nó tốt đối với ta. Rất ít người đi xem bói mà lại hy vọng thày bói nói sai. Cái ước vọng muốn tin là một vũ khí lợi hại đối với thày bói. Khi họ bói sai, ta sẵn sàng cung cấp những ám hiệu để giúp họ hiệu chỉnh. 8.Hiệu ứng người phục vụ khách hàng, hay buộc khách hàng phù hợp với dự báo. Điều này thực ra dễ dàng hơn ta nghĩ nhiều. Người phục vụ khách sạn có định kiến một vị khách sẽ cho ít tiền boa, thế là anh ta phục vụ không ra gì, kết quả là tiền boa ít thật. Anh ta cho đó là kết quả tiên tri, mà không nghĩ rằng đó chỉ là hệ quả của sự phục vụ tồi. 9.Ký ức chọn lọc, hay chỉ nhớ những gì muốn nhớ. Khi thày bói đưa ra hai dự báo đúng và tám dự báo sai, ta say sưa kể cho mọi người nghe về hai dự báo “đúng một cách kỳ lạ”, mà quên mất rằng, độ chính xác chỉ là 20%! Trên thực tế, nhiều khi đoán mò cũng đạt độ chính xác tới 50% (thắng hay thua, trai hay gái…), thậm chí 70% (thời tiết ngày mai giống hôm nay). 10.Hiệu ứng mong ước, hay dự báo càng đẹp thì càng dễ được chấp nhận. Giới bói toán hiểu rõ điều này nên các dự báo thường là dễ chịu. Và sự xu nịnh sẽ đưa ta tới bất cứ đâu. Khi có ai tuyên bố ta tài giỏi, thông minh, sáng tạo, giàu trí tuệ, nhạy cảm, giao thiệp rộng, thăng tiến ào ào và sẽ giàu to, ta tức khắc xem đó là một nhà tiên tri thấu hiểu huyền cơ! Cũng không nên quên một kỹ thuật thô sơ nhưng hữu dụng, đó là đọc nóng (hot reading). Nó thô sơ đến mức không được Dean nhắc tới. Vừa gặp bạn, ông thày bói đã nói ngay rằng ông quá mệt do đã xem cho quá nhiều người nên hẹn bạn vào tuần sau. Đúng hẹn bạn tới và ông ta liền kể vanh vách những thông tin cơ bản về bạn như họ tên, cơ quan, hoàn cảnh gia đình… Bạn choáng váng trước "tài nghệ" siêu phàm và sau đó tin theo tất cả những gì thày nói, mà không hề biết rằng, lần trước thám tử của thày đã kín đáo bám theo bạn. Chỉ cần hỏi người bán nước trước cửa nhà bạn cũng đã có đủ những thông tin cần thiết! Và như vậy, theo bạn, bói toán có cần phải chính xác không? (Theo kienthucngaynay)
Bói toán cũng là loại kiểu giả khoa học thôi (Psedoscience), tức là nó dựa trên niềm tin, đa phần đúng chứ không hẳn là khoa học. Học "giả khoa học" là làm việc với giả thuyết: chiêm tinh, MBTI, bói toán, chỉ tay đều là giả khoa học. Nếu ai học môn này mà dám khẳng định giả thuyết chắc chắn đúng là hoàn toàn ngộ nhận. Như thầy bói nói cái chắc chắn việc này sẽ xảy ra thì bạn biết là không nên tin ông thầy bói này
@indebt mình xin lỗi không biết bạn biết giả khoa học hay được học từ đâu. Nhưng MBTI chưa bao giờ bị khẳng định là giả khoa học và nó ko phải là chỉ làm việc với lý thuyết. Không biết bạn đã bao giờ đọc tài liệu về reliability và validity của các form M và Q của MBTI chưa mà khẳng định như vậy. Và 1 trong những cái rõ nhất là sự tồn tại của cặp Hướng nội - Hướng ngoại được chứng minh ổn định qua nhiều nghiên cứu. Không ai dám khẳng định lý thuyết là hoàn toàn đúng, nhưng điều đó không có nghĩa nó sẽ ngap lập tức bị chuyển sang giả khoa học. Học thuyết của Piaget dù cho phần lớn là lý thuyết, 1 số cái đã được chứng minh dù là vẫn bị 1 số nghiên cứu sau này chỉnh lại về độ tuổi hay các yếu tố khác, nhưng nó vẫn nằm trong các lý thuyết tâm lý được coi là tốt ở thời đó. Ngay cả việc khẳng định chiêm tinh là giả khoa học còn bị tranh cãi nhiều. Người ta chỉ nói rằng chiêm tinh không phải khoa học, chứ các người nghi ngờ cũng chưa có đủ bằng chứng để bảo nó là giả khoa học. Trắng hay đen không phải do ta nghĩ là được, mà còn phải đủ khả năng bảo vệ quan điểm trước biết bao người nữa cơ.
@indebt : Có một chút hiểu lầm trong khái niệm giả khoa học ở đây. Ngược với khoa học (scientific) là phi khoa học (non-scientific). Phản khoa học (unscientific) là một tập con của phi khoa học, có thêm đặc tính xung đột với khoa học. Giả khoa học (Pseudoscience) là tập con của phản khoa học, có thêm đặc tính "cố tỏ ra nó đáng tin cậy với tư cách một môn khoa học". Không phải bộ môn phi khoa học nào cũng là giả khoa học, khi nó không tự tỏ ra mình là một môn khoa học, thậm chí bác bỏ khoa học, như một số môn thần học. Một số môn là phản khoa học, một số đơn thuần chỉ là phi khoa học vì người ta không chứng minh được nó mâu thuẫn với khoa học. Những bộ môn này chỉ tạo ra các cách tiếp cận khác với khoa học, như Phật Học chẳng hạn. Có rất nhiều lằn ranh đã được đưa ra để phân biệt giữa khoa học và giả khoa học. Hiện nay người ta phân biệt dựa trê các yếu tố sau (không nhất thiết phải có tất cả các yếu tố thì mới là giả khoa học) - Tin vào quyền lực siêu nhiên: Ở MBTI không có điều này. - Thí nghiệm có kết quả ko lặp lại: Với các bài test MBTI đạt chuẩn thì kết quả nhìn chung rất ổn định. ( bạn đọc thêm bài này: So sánh MBTI, DISC và The Big Five. | Ngọc Tiến blog) - Không muốn kiểm chứng (dù có thể được kiểm chứng): MBTI không có điều này. - Lựa chọn các mẫu nghiên cứu một cách có chủ ý chứ không phải các mẫu đại diện: Không có thông tin nên không chắc. - Lờ đi các mâu thuẫn: Chiêm tinh học vẫn dậm chân tại chỗ trong khi thiên văn học đã phát triển hơn rất nhiều so với nhiều năm trước. MBTI không có điều này. - Hệ thống không sai: Các lý thuyết giả khoa học được xây dựng để không ai có thể chứng minh được là nó sai, chỉ chú trọng đến việc khẳng định mà bỏ qua việc phủ định (đây là lý do rất khó chứng minh chiêm tinh học sai vì nhiều ngụy biện). MBTI không có điều này (vẫn có thể bị bác bỏ). - Phát triển chắp vá: Các mâu thuẫn của lý thuyết cũ không được giải quyết, lại chồng thêm các mâu thuẫn của lý thuyết mới. MBTI không có điều này. Qua đó thì MBTI (nhiều khả năng) không phải giả khoa học. Cần nhớ phân tâm học bị nghi ngờ vì điều tra thực tế cho kết quả ngược lại, chứ không phải bởi nó là một môn giả khoa học (thường xét trên mặt lý thuyết). -
Này cậu ta bị nhầm lẫn đấy. Cái giả khoa học là dạng dựa vào cảm xúc ấy, cậu ta mới ghi là niềm tin. Mà xuống kia cậu ta ghi là giả khoa học làm việc với giải thuyết đấy @@. Giả thuyết liên quan tới khoa học: Cần thời gian để chứng minh bằng logic ấy, và chứng cứ thật sự (cứ lên mạng mà search ~~) Giả khoa học: dựa trên niềm tin, thì đứa nào tin thì đúng không tin thì thôi! Ý ở đây là giả khoa học và khoa học chẳng liên quan gì tới nhau làm sao làm việc với nhau Cậu ta nói đúng, giả thuyệt không thể nào là chắc chắn đúng thôi à ~
Cũng có thể gọi MBTI là khoa học xã hội. Tớ thì kiến thực hạn hẹp với suy nghĩ kém nên hay tự đơn giản hóa theo chủ quan. Tớ đánh đồng khoa học xã hội và giả khoa học làm một. Tất nhiên khách quan chưa khẳng định được MBTI hay chiêm tinh là giả khoa học nhưng theo tớ thì tớ tự cho nó là giả khoa học. Mà thực ra cũng không nên nhìn giả khoa học với ý nghĩa tiêu cực. Với tớ khoa học là con số và toán học. Và cũng tất nhiên là tớ cũng không định chứng minh quan điểm tớ đúng trước thiên hạ (vì tớ cũng không chứng minh được :"p). Mọi người đều là chuyên gia cả nên tớ cũng không đủ sức tranh luận. Mà tớ cũng không định đi sâu vào tính khách quan của nó đến thế. Cái tớ muốn là có thể đơn giản hóa nó (dù nó sai, với tớ, MBTI vẫn là giả khoa học ) nhưng đủ để giúp mọi người nhận ra là không nên tin tuyệt đối vào giả thiêt , mà nếu có ông thầy bói nào nói tương lai bạn sẽ tồi tệ thế này thế kia thì đừng có hoang mang. Tóm lại là cái quan điểm của tớ là chủ quan à, chứ chả có gì khách quan cả
@indebt ừa mỗi người có quyền suy nghĩ riêng, nhưng nếu là chủ quan thì khi nói chuyện mình sẽ nói "mình nghĩ là, mình cho là" đại loại vậy và hầu như mình sẽ không nói ra bên ngoài những cái mình đã biết nó sai theo bên ngoài nhưng đơn giản hóa nó để hiểu theo ý mình. Bởi vì quan điểm mình là truyền đi thông tin sai lệch còn nguy hiểm hơn là không có gì cả. Ví dụ như ngày xưa họ tin rằng trái đất là tâm của vũ trụ, mặt trời quay quanh trái đất sau đó lan truyền khắp nơi khiến niềm tin đó ăn sâu vào hầu hết mọi người. Nên mình chỉ muốn khuyên là nếu là cái gì cá nhân nghĩ và tin tưởng nhưng muốn nói ra, bạn cứ thêm các cụm từ "theo mình, mình cho là..." đại loại vậy. Còn nếu bạn tin rằng nó là sự thật thì không cần. Người ta thường sẽ không quan tâm bạn nghĩ gì trong đầu, người ta chỉ quan tâm là bạn có đang truyền đạt đi sai sự thật hay không thôi. Ở diễn đàn này mình tạo ra với mong muốn là một cộng đồng biết tranh luận. Bạn có thể xem qua bài này. Mình không muốn nó trở thành 1 nơi mà tất cả đều đem cái cá nhân ra và áp đặt người khác như những comment trong các trang báo mạng. Dám không đồng ý - Margaret. Vậy nên nếu bạn chỉ đơn giản nêu là ý kiến cá nhân thì mình vẫn tôn trọng và không tranh luận nhiều, còn nếu muốn tranh luận để tìm ra sự thật, điều đúng thì sẽ khác.
