[Triết học] Đâu là việc đúng nên làm?

Mình đăng bài này vì tò mò muốn biết các type sẽ lựa chọn điều gì khi đứng trước 1 tình huống khó khăn. Nào, chúng ta vào vấn đề luôn nhé
Hãy thử tưởng tượng, bạn là captain điều khiển một đoàn tàu hỏa đang vút đi với vận tốc hơn 100 km/h. Và đây, cái cabin của bạn nó là đây.

Bạn đã lái tàu cả trăm lần rồi, và bạn hoàn toàn yên tâm về mọi thứ. Cho đến khi, bạn phát hiện thấy có 5 công nhân đang làm việc trên đường ray, chỉ còn cách đoàn tàu không xa. Ngay lập tức, bạn bấm còi liên tục nhưng còi không kêu. 5 công nhân vẫn làm việc trên đường ray. Bạn quyết định phải dừng ngay đoàn tàu lại. Nhưng cũng ngay sau đó, bạn phát hiện ra hệ thống phanh không còn hoạt động!!! Damn it!!!
Bạn cảm thấy hoang mang, tội lỗi và tuyệt vọng. Vì bạn biết chắc rằng nếu bị con tàu này đâm phải, không phép màu nào có thể cứu họ thoát khỏi cái chết.
Nhưng cũng ngay sau đó, bạn phát hiện 1 đường ray phụ rẽ sang 1 bên. Trên đường ray nhỏ chỉ có 1 công nhân đang làm việc.
Con tàu vẫn lao nhanh. Chỉ còn chút nữa sẽ đi khỏi đoạn có thể rẽ. Bạn sẽ rẽ, giết 1 người để cứu 5 người. Hay bạn sẽ đi thẳng vì bạn tin rằng anh công nhân trên đường ray phụ không có tội?
Quyết định nhanh lên! Và đưa ra lí lẽ của bạn.
Tôi vẫn còn 1 phiên bản khác của câu chuyện này hứa hẹn sẽ khiến bạn phải nghi ngờ những nguyên tắc đạo đức của chính mình.
- Câu chuyện này chỉ là 1 câu chuyện triết học, đặt chúng ta vào 1 tình huống ít hoặc không thể xảy ra trên thực tế. Nhưng chính nó mới có thể thử thách những nguyên tắc đạo đức của chúng ta. Vì vậy, hãy giả định mọi thứ diễn ra như trong câu chuyện trên, giả định rằng bạn biết chắc chắn quyết định của bạn sẽ khiến 1 hoặc 5 công nhân phải chết. Chính nhờ sự giả định này, chúng ta mới có thể suy ngẫm về những vấn đề của triết học được.

 

đây không hẳn là vấn đề về đạo đức giết người... mà là phải trái đúng sai... công lý (justice) thì đúng hơn. Ngoài ra nó còn có thể liên quan đến moral competence và moral performance (nếu tình huống là 5 người và bên kia 1 người là con minh). Còn mình thì có tìm hiểu và đọc qua tài liệu liên quan đến vấn đề này rồi nên không có ý kiến.
Chỉ là nếu bạn muốn biết mỗi type sẽ phản ứng thế nào qua cái này thì hơi khó. Vì câu trả lời về căn bản có phần đã nghiêng hẳn về 1 bên rồi.

Mình cũng không biết bạn sẽ giải thích thế nào... bởi vì mình nhớ phiên bản gốc là bạn bắt buộc phải lựa chọn quẹo 1 trong 2 bên thì phải.

 

Đúng như anh nói, phiên bản gốc chỉ bắt phải lựa chọn 1 trong 2. Nhưng em tin là không chỉ có 2 lựa chọn đó. Bởi lựa chọn không quyết định cũng là 1 lựa chọn. Và lựa chọn này đem đến những khác biệt. Nó có vẻ khiến cho tàu trưởng dễ được người ta chấp nhận hơn về mặt đạo đức, vì anh ta không "chủ ý" giết người như ở trường hợp 2.

 

@Nguyễn Huy Tử Quân bởi vì vấn đề ở đây muốn bàn là hệ quả của quyết định. Còn việc chúng ta không đưa ra quyết định là hoàn toàn khác và đó là cách dễ nhất để trốn tránh trách nhiệm. Nên đề tài được đưa ra mới bắt buộc đòi hỏi phải chọn 1 trong 2 quyết định.
Đồng ý là việc không ra quyết định cũng là 1 quyết định, nhưng bản năng con người khi gặp tình huống khó nếu có thể lựa chọn sẽ có xu hướng chọn cái này hơn.

P/s: nhầm... quên là tưởng chết 5 thì tốt hơn chết 1....

 

mình thích phiên bản khác hơn:
phiên bản 1 là: lựa chọn 1 trong 2 ngã rẽ.
Phiên bản 2 đại khái kiểu: bạn nghĩ ra 1 phương án là: có 1 người đứng bên đường ray, nếu đẩy họ vào đường ray để tàu đâm phải thì sẽ giúp tàu có thể đi chậm lại đủ thời gian để 5 công nhân tránh đc, bạn sẽ đi thẳng đâm 5 công nhân hay đẩy ng kia vào đường tàu?

 

@Hoài Nam cái đó ko phải là phiên bản khác... cái đó là cái ý tiếp theo để làm mạch gây mâu thuẫn cho cái ý thứ nhất sau khi chúng ta lựa chọn phần lớn là làm chết 1 người thay vì 5 (số lượng).

 

ah, mình biết sự lựa chọn 1 : 5
ý ở đây là: sự lựa chọn 1 : 5 trong phiên bản 1 thiên về việc giảm bớt tổn thất. ( 1 ng và 5 người kia đều nằm trong khả năng phải chết)
Còn ở phiên bản mình nói thì 5 ng ở trong vị trí đáng ra phải chết, 1 người hoàn toàn vô tội (ko hề nằm trong khả năng phải chết)
mình đoán bạn @Nguyễn Huy Tử Quân cũng có ý tạo ra mâu thuẫn như ở phiên bản của mình nhưng nói chưa rõ nên mình tạo ra phiên bản mới rõ hơn.

 

Để đơn giản thì thôi ai quan tâm cứ vào đây xem chuỗi bài giảng này. Ngoài ra có thể tìm sách đã được dịch sang với tên gọi là Phải trái đúng sai để có thêm nhiều cái nhìn nhận hơn.

Những cái này hầu như không có đáp án, bởi vì về đạo đức, công lý là 1 phạm trù cực kỳ khó đo lường. Ví dụ như nếu 5 người kia là dân thường, còn 1 người kia bạn biết là Gandhi chẳng hạn.

 

Hãy để mặc theo tự nhiên, chẳng có lý gì lại hy sinh người này để cứu những người khác cho đến khi nó liên quan trực tiếp đến bạn.

 

Tình huống này tớ cũng được nghe vài lần. Cái clip nói về khả năng một người có phải bị thái nhân cách (psychopathy) hay không?
Còn về triết học với đạo đức thì để trả lời cần kiến thức học thuật chuyên ngành. Nên tớ cũng không có ý kiến gì.
Tình huống quá khó để chọn